Historia miasta

Najstarsze ślady osadnictwa, jakie odnaleziono w Chodzieży, datuje się na około 2000 lat p.n.e. Z tego okresu pochodzi kurhan ziemny zlokalizowany przy dzisiejszej ulicy Słonecznej.

Niecałe pół tysiąca lat później, mikroregion chodzieski opanowała ludność tak zwanej kultury łużyckiej, której obecność utrzymywała się tu przez niemal dziesięć wieków. Jedno z cmentarzysk tej grupy etnicznej zostało odkryte przy dawnej ulicy Rzeźnickiej w latach 1904-1914.

We wczesnym średniowieczu osada o powierzchni 0,4 ha mieściła się na jednym ze stoków, na południowym brzegu Jeziora Miejskiego. Osada egzystowała prawdopodobnie w stuleciach od VIII do XI.

Pierwsza wzmianka pisana o Chodzieży pochodzi z roku 1403. Nazwa „Chodzies” pojawia się w związku z imieniem plebana miejscowego kościoła parafialnego. Jednak początków osady, z której wywodzi się miasto należy szukać już co najmniej w XIII wieku. Według naukowców wówczas powstał tu pierwszy kościół parafialny. Wieś Chodzież rozwijała się przy ważnym ówczesnym szlaku handlowym Gniezno – Ujście. Lokacja miasta na prawie magdeburskim odbyła się 3 marca 1434 roku. Prawa miejskie otrzymał z ręki króla Władysława Jagiełły ówczesny właściciel Chodzieży – Trojan z Łękna z rodu Pałuków. Pierwszymi właścicielami miasta byli Pałukowie, po nich Potuliccy, a od 1648 Grudzińscy herbu „Grzymała”, który stał się pierwowzorem dla późniejszego herbu miasta. Grudzińscy byli właścicielami Chodzieży aż do połowy XIX wieku.

Przełomem gospodarczym dla Chodzieży był rok 1656, kiedy na zaproszenie Grudzińskich, w mieście osiedlili się niemieccy tkacze, przybywający ze spalonego wówczas Leszna. Ich domostwa stały się zaczątkiem „Nowego Miasta”. W początkach XVIII wieku do Chodzieży dotarła druga fala imigrantów, głównie sukienników. Zwarta zabudowa rzemieślnicza jaką rozwijali, utworzyła z czasem „przemysłowe” osiedle tkaczy. Rewolucja przemysłowa zaczęła się w Chodzieży w roku 1805, kiedy miejscowi sukiennicy sprowadzili z Berlina pierwsza maszynę do tkania i czesania sukna.

W wyniku I rozbioru Polski w 1772 Chodzież weszła w skład Królestwa Prus a jej nazwę zmieniono na Chodziesen. W latach 1848–1886 właścicielem Chodzieży był Otto Königsmarck, który zapisał się w historii miasta sprzedając chodzieski zamek dwom niemieckim kupcom – Ludwikowi Schnorrowi i Hermanowi Mullerowi z Frankfurtu nad Odrą. Nowi posiadacze zamku Grudzińskich wybudowali w jego obrębie fabrykę fajansu. Od roku 1855 rozwój Chodzieży był ściśle związany z produkcją ceramiczną. Proces rozwoju nabrał tempa wraz z uruchomieniem linii kolejowej Poznań – Chodzież – Piła w 1878 roku. 19 lat później otwarto w mieście fabrykę porcelany.

Polityka germanizacyjna prowadzona przez administrację państwową po zjednoczeniu Niemiec w 1871 spowodowała zmianę dotychczasowej nazwy miasta. W miejsce historycznej, wywodzącej się z języka polskiego formy niemieckiej Chodziesen, miejscowość nazwano w 1878 Colmar, nawiązując do alzackiego miasta o tej samej nazwie. Nazwa ta obowiązywała urzędowo do 1920 roku, kiedy to miasto znalazło się na powrót w granicach Polski. Nazwa Kolmar posiadała status oficjalny podczas okupacji niemieckiej w latach 1939–1945.

W latach 1818-1975 Chodzież była siedzibą powiatu. Po reformie administracyjnej z 1975 roku znalazła się w granicach województwa pilskiego. Po reformie administracyjnej w 1999 znalazła się w województwie wielkopolskim, stając się stolicą powiatu chodzieskiego.